Trzcińsko - Zdrój - Szlaki turystyczne

Menu strony

Licznik

Odwiedziło nas:
12215016
osób

Szlaki turystyczne

dodano: 2019-05-26 01:59:57

„Szlak zielony” (23,7 km), wyznaczony przez oddział PTTK. Odcinek tej trasy wiedzie z Trzcińska-Zdroju poprzez wieś Strzeszów, Swobnicę do miasteczka Banie.

Szlak pieszo-rowerowy PTTK -zielony, Trzcińsko-Zdrój, Swobnica, Banie, rozpoczyna się na rogatkach miasta Trzcińsko-Zdrój, przy początku ścieżki rowerowej prowadzącej do wsi Strzeszów. Tu umiejscowiona jest tablica z mapą regionu, na której zaznaczony jest szlak „zielony”.

Przechadzka po mieście (opis szlaku czerwonego)

Proponowana trasa przechadzki po mieście umożliwi poznanie zabytków Trzcińska-Zdroju oraz ukaże zachowany średniowieczny układ urbanistyczny. Zachowało się w nim 85% domów, a dzisiejszy wygląd ulic niewiele różni się od krajobrazu sprzed stu i więcej lat. Zabytki w mieście możemy podzielić na dwie grupy: najstarsza, w skład, której wchodzą monumentalne budowle z okresu średniowiecza, ratusz miejski, kościół mariacki oraz system obwarowań miasta z bramami - Myśliborską i Chojeńską, basztami - Bocianią, Prochową i Zachodnią oraz z dwudziestoma pięcioma czatowniami (półbasztami). Młodszą grupę zabytków, stanowi zabudowa starego miasta pochodząca z XIX i początku XX wieku, której regułą jest kalenicowe ustawienie domów wzdłuż ulic.

Zwiedzanie rozpoczynamy od rynku spod fontanny (szlak czerwony). W jego centrum znajduje się zabytkowy ratusz zaliczany do najstarszych w Polsce. Wzniesiony w XII wieku, jako dom kupców, został rozbudowany w XIV i XV wieku. Jest to budowla na planie prostokąta o 2 kondygnacjach, pokryta wysokim dachem dwuspadowym, którego szczyt wieńczyła w XVII wieku sygnaturka, mała wieża, która uległa zniszczeniu podczas pożaru w 1607 roku. Budynek posiada ozdobne, późnogotyckie szczyty z XVI wieku z charakterystyczną maswerkową dekoracją od strony wschodniej i zachodniej. Podczas prac renowacyjnych w latach 90-tych odkryto w elewacji wschodniej szeroką ostrołukową blendę, z drugą mniejszą w licu tej pierwszej, z umieszczonymi po obu stronach dwiema płytkimi kolistymi wnękami. W elewacji północnej na poziomie pierwszego piętra, pomiędzy oknami, eksponowane są fragmenty gotyckiego muru i okienek zakończonych łukami kotarowymi. Do ratusza wchodzi się głównym wejściem od strony zachodniej, zdobi je ostrołukowy ceglany portal. W jego wnętrzu na pierwszym piętrze znajduje się dawna sala sądowa (dziś gabinet burmistrza), jest ona nakryta szesnastowiecznym sklepieniem sieciowym z renesansową polichromią przedstawiającą ornament roślinny. Ciekawy wystrój posiada także sala obrad, szczególnie polichromie stropu, które ozdobione są guzami.

Z rynku udajemy się w dół ulicy Kościuszki, mijając mieszczańskie domy ryglowe z XVIII i XIX wieku, podziwiając w niektórych ich fasadach, skromne klasycystyczne detale i zabytkową stolarkę drzwiową, która licznie zachowała się w większości kamieniczek na terenie starego miasta.

Następnie dochodzimy do skrzyżowania i skręcamy w ulicę Kościelną, przez którą, docieramy do placu kościelnego. Na nim, do roku 1800, istniał cmentarz, który był położony wokół Kościoła Mariackiego. W północnej części placu znajduje się duży kamień zwieńczony figurą Matki Boskiej. Umieszczono ją na cokole przedwojennego pomnika, który upamiętniał obywateli miasta poległych podczas I wojny światowej. Także przy północnej ścianie wieży kościoła znajduje się pomnik Jana Pawła II, odsłonięty we wrześniu 2006 roku.

Centralną część placu zajmuje Kościół Mariacki, który został wzniesiony w latach 1260 – 1280 z granitowych ciosów, jako skromna budowla halowa z wieżą od strony zachodniej. W XIV i XVI wieku kościół zostaje przebudowany na styl gotycki, do nawy od strony północnej dobudowano zakrystie a od południowej kruchtę. W tym czasie podwyższono także wieżę o ceglane piętro z otoczonym blankami tarasem obserwacyjnym i wzniesiono z cegły wysoki ośmioboczny stożek wieży, oparty na drewnianym szkielecie. W XVIII wieku dobudowano do dekoracyjnie opracowanego szczytu wschodniego, o wąskich ostrołukowych blendach i niszy w formie krzyża, trzystronne prezbiterium z czerwonej cegły. Główne wejście do kościoła umiejscowione jest w elewacji zachodniej, zdobi je XIX wieczny ceglany portyk z trójkątnym szczytem, przez który wchodzimy do kruchty, gdzie po lewej stronie znajduje się odkryta w 1968 roku tablica nagrobna Anny Catherine de Cunowen pochodząca z początku XVII wieku. Wykonana została z wapienia, prawdopodobnie przez lokalny warsztat kamieniarski około roku 1650, zdobi ją ornament z elementami roślinnymi.

Z kruchty wchodzimy do głównej hali kościoła, jej wnętrze podzielone jest na trzy nawy, w które wbudowano ceglane filary i sklepienia krzyżowo-żebrowe. Przy ołtarzu głównym znajduje się neogotycka ambona z 1833 roku zbudowana w Berlinie. Na chórze - organy z XVIII wieku, przednia część szafy organowej zdobiona jest prospektem. Wnętrze kościoła obecnie nieco różni się od tego sprzed lat. Nad bocznymi nawami znajdowały się empory (galerie), które były połączone z chórem. Zostały one rozebrane w 1946 roku na polecenie księdza katolickiego, który przybył do miasteczka wraz z pierwszymi repatriantami. Podobny los spotkał ambonę, którą zdemontowano w 1967 roku. Usytuowana przy pierwszym filarze od strony północnej, osadzona była na czterech zwartych drewnianych palach. Zwieńczał ją duży baldachim podczepiony do sklepienia, a do jej wnętrza prowadziły zdobione schody, które przylegały półkolem do filara. Szczęśliwie do naszych czasów zachowała się jej główna część, „kosz”, ozdobiony rzeźbami postaci ewangelistów, który w roku 1993 został odnowiony. Po zwiedzeniu wnętrza świątyni wychodzimy na plac kościelny, z którego schodzimy kilkoma stopniami schodów wprost na ulicę Kościelną, przy której stoi gmach szkoły podstawowej. Mijamy budynek szkoły i dochodzimy do skrzyżowania z ulicą 2-Lutego, tu skręcamy w prawo i idziemy w kierunku ulicy Wodnej. Gdy dojdziemy do ulicy Wodnej skręcamy w lewo i jej wąskim brukowanym przelotem schodzimy w kierunku jeziora miejskiego dochodząc do ulicy Aleja Róż.

U wylotu ulicy Wodnej w ciągu murów obronnych stała niegdyś Brama Wodna, którą wzniesiono na przełomie XIV wieku. Odbiegała znacznie wyglądem od pozostałych bram miejskich, podobna do czatowni, lecz nieco większa, z przejazdem w osi, pokryta była dachem dwuspadowym. Wewnątrz, nad łukiem przejazdu, znajdowało się pomieszczenie, w którym zapewne przebywali strażnicy miejscy. Umożliwiała ona mieszkańcom miasta dostęp do jeziora. Bramę wraz z fragmentami muru obronnego po prawej i lewej stronie rozebrano na początku XVIII wieku. Z ulicy Wodnej wchodzimy w Aleję Róż i skręcamy w lewo, po prawej stronie rozpościera się park zdrojowy, w którego głębi na cyplu jeziora stoją zabudowania dawnego uzdrowiska. Wąską furtką wchodzimy na teren parku i alejkami zmierzamy do zabudowań dawnego kurortu, po drodze mijamy altanę koncertową, którą przebudowano w latach siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, pozostawiając ze starej konstrukcji jedynie metalową harfę, która wieńczy jej stożkowy dach. Dom zdrojowy powstał w 1897 roku, kiedy miejscowy lekarz odkrył w pobliżu miasta duże pokłady torfu borowinowego, nadającego się do uzdrawiających kąpieli i zabiegów. Dom zdrojowy ulegał kilkakrotnie przebudowie, początkowo był drewnianym barakiem, dopiero w roku 1921 osiągnął wygląd, który prawie niezmieniony przetrwał do dziś. Front ceglanego budynku dawnego uzdrowiska zdobi murowana weranda, w której znajduje się główne wejście do holu. W holu zapoznajemy się z historią kurortu przedstawioną na tablicach ściennych, podziwiamy też obraz olejny przedstawiający uzdrowisko w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Obecnie w budynku dawnego uzdrowiska znajduje się Dom Pomocy Społecznej.

Z parku zdrojowego podążamy szerokim traktem, z którego wychodząc, skręcamy w prawo. Idąc kilkadziesiąt metrów pod murem obronnym wchodzimy do parku miejskiego, przez który płynie rzeka Rurzyca. W parku oprócz wielu alejek spacerowych znajduje się przylegający do muru obronnego amfiteatr, wybudowany w 1974 roku, jego scena została wkomponowana w jedną z czatowni. Nie opodal amfiteatru stoi budynek Trzcińskiego Centrum Kultury, w jego wnętrzu mieści się Biblioteka Publiczna, gdzie można znaleźć wiele informacji dotyczących historii miasta Trzcińska-Zdroju.

Tuż za budynkiem TCK po lewej stronie, wyrasta z korony murów miejskich, kwadratowa obronna Baszta Bociania z XVI wieku. Podstawę jej stanowi prostokątna czatownia, którą od wewnątrz zamknięto i nadbudowano cegłami. Wewnątrz, w parterze znajduje się ceglana klatka schodowa, która prowadzi do trzech belkowych kondygnacji połączonych ze sobą systemem drabin. Szczyt wieńczy ośmiokątna piramida z bocianim gniazdem, od którego baszta wzięła nazwę. Idąc dalej mijamy zabudowania remizy ochotniczej straży pożarnej, nad którymi góruje stara drewniana wieża ćwiczebna, wybudowana w 1850 roku. Naprzeciw zabudowań remizy strażackiej, na podłużnym klombie postawiono 7 głazów polodowcowych, które tworzą edukacyjną ścieżkę geologiczną. Każdy kamień posiada stosowny opis informujący o jego budowie i pochodzeniu. Ścieżka ta wiedzie przy całym wschodnim ciągu murów obronnych. Ustawiono na niej nie tylko pojedyncze głazy z ich opisem, lecz również wmurowano w chodnik alejki spacerowej przekroje kamieni, co umożliwia obejrzenie ich struktury od środka. Powstanie tej geologicznej wystawy wiąże się ściśle ze średniowiecznym murem obronnym, który w całości został wybudowany z głazów narzutowych, obficie pozostawionych na tym terenie przez ostatnie zlodowacenie bałtyckie.

Następnie dochodzimy do skrzyżowania ulic Kościuszki, Młyńskiej, Alei Wolności i Cmentarnej, gdzie niegdyś w ciągu murów obronnych stała największa w mieście brama, zwana Bramą Strzeszowską, wzniesiono ją w XV wieku. Była to okazała budowla, podobna w konstrukcji do obu istniejących w Trzcińsku-Zdroju bram, tylko bardziej smukła, wyższa i silnie ufortyfikowana. Od strony miasta połączona była bezpośrednio z okrągłą basztą i wraz z nią stanowiła jedną całość. Brama odgrywała duże znaczenie, z jej wysokości strażnicy byli w stanie obserwować, co dzieje się zarówno w mieście, jak i za jego murami, gdzie w odległości jednego kilometra na północ, znajdowała się granica z Pomorzem. Bramę Strzeszowską rozebrano na początku XIX wieku ze względu na zły stan techniczny.

Ze skrzyżowania wchodzimy w ulicę Cmentarną, dochodząc do miejsca, w którym rzeka Rurzyca wpływa pod zabudowania dawnego młyna, którego budynek został odrestaurowany w roku 2011/12. W jego wnętrzu mieści się punkt informacji turystycznej, wystawa skamieniałości polodowcowych i muzeum regionalne, które ukazuje dzieje miasta od jego powstania do czasów dzisiejszych. Jedną z atrakcji i pozostałości po starym młynie jest zrekonstruowane koło młyńskie poruszane nurtem rzeczki Rurzycy, które umieszczono wewnątrz budynku w miejscu poprzedniego, oryginalnego. Po zwiedzeniu muzeum udajemy się z powrotem do skrzyżowania ulic i skręcamy w prawo w Aleję Wolności. Tu ciąg murów obronnych rozpoczyna jedyna zachowana w pierwotnym stanie czatownia (XIV wiek), inaczej, półbaszta obronna. Ta prostokątna budowla wzniesiona jest w całości z kamiennych otoczaków. Od strony miasta jest otwarta, we wnętrzu posiadała dwa pomosty obronne połączone drabinami. Do pierwszej kondygnacji prowadziła kamienna klatka schodowa, której pozostałości są widoczne we wnętrzu budowli na wschodniej ścianie. Od strony wewnętrznej i zewnętrznej w licu muru są widoczne dwie szczelinowe strzelnice. W wieku XIII i XIV czatownie te pełniły ważny punkt oporu w ciągach muru obronnego, rozmieszczone były, co 25-30 metrów, prawdopodobnie w liczbie około czterdziestu dwóch. Do dziś zachowało się dwadzieścia czatowni prostokątnych i pięć półkolistych.

Idąc dalej Aleją Wolności, wzdłuż fortyfikacji dochodzimy do wylotu ulicy Sienkiewicza. Widzimy tam w przejeździe muru obronnego dwie stylowe wieżyczki zakończone ceglanymi blankami i stożkiem, powstały one w roku 1923. Niegdyś ulica Sienkiewicza nie była przejezdna. W dzisiejszym przelocie stała prostokątna czatownia, ze względów funkcjonalnych rozebrano fragment muru wraz z czatownią, łącząc ze sobą obie ulice.

Nieco dalej, za wylotem ulicy Sienkiewicza, wchodzimy na tzw. planty obsadzone drzewami lipowym. Powstały one na miejscu dawnej fosy, która opływała wokół murów miasto a którą zasypano w 1705 roku. Spacerując alejką u podnóża muru obronnego zwracamy uwagę na warstwy kamieni ułożonych w murze. Poziomy warstw zróżnicowano przez umieszczenie największych głazów u dołu i stopniowe zmniejszanie ich wielkość ku górze. Poszczególne warstwy rozdzielono cienką warstwą wyrównującą z drobnego kamienia.

Zmierzając dalej mijamy jeszcze dwie pokaźnych rozmiarów prostokątne czatownie. Za nimi w niewielkiej odległości ukazuje się nam smukły owal Baszty Prochowej, którą wzniesiono w cegle w XV wieku na podstawie półkolistej XIV wiecznej czatowni. Szczyt wieży zwieńczony jest krenelażem i ceglanym hełmem. Wejście zewnętrzne do Baszty Prochowej jest umieszczone na znacznej wysokości i posiadało prawdopodobnie pomost wsparty na drewnianych lub kamiennych wspornikach. Do pomostu przystawiano drabinę, która łączyła ganek bojowy muru obronnego z wejściem na basztę, w razie zagrożenia wciągano drabinę do środka budowli. Strzelnice są usytuowane w jej górnych kondygnacjach i posiadają kształt szczelinowy, który był dostosowany do broni palnej. Rozszerzają się one do wnętrza w dolnej części mają wmurowaną drewnianą belkę służącą do oparcia hakownicy (dawna broń prochowa). Najniższe piętro, piwnica, zwane więzieniem lub prochownią ma wysokość sześciu metrów i otwór w sklepieniu, którym spuszczano na sznurach więźniów lub wyciągano zapasy prochu strzelniczego. Dziś do piwnicy można się dostać z parteru od strony miasta przez otwór wejściowy wykuty w podstawie wieży. Baszta obecnie nie jest dostępna do zwiedzania.

Podążając dalej alejką wzdłuż muru obronnego, już z dalszej odległości, zobaczyć można zwartą bryłę Bramy Chojeńskiej (XV wiek). Jest to budowla dwustopniowa, w dolnej partii graniasta założona na rzucie prostokąta, mniej więcej do połowy wysokości graniastosłupa zbudowana została z kamiennych otoczaków. Otwór przejazdowy wykonano z cegły. W skarpach od strony zewnętrznej umieszczono prowadnice brony (opuszczanej kraty). Od strony miasta płaszczyznę muru nad przejazdem rozczłonowano czteroma blendami. Po lewej stronie w parterze znajduje się wejście do wnętrza, zbudowane ono zostało w murach wieży i jest bardzo strome, wąskie i masywne, taka konstrukcja wejścia zapewniała łatwą obronę od góry w dół. Zwiedzenie wnętrza bramy jest obecnie niemożliwe, ponieważ znajdują się w niej urządzenia energetyczne pod napięciem.

Po obejrzeniu bramy Chojeńskiej, idziemy dalej zewnętrzną trasą wzdłuż muru obronnego. Mijamy zabudowania mieszkalne i gospodarcze, które usytuowane są tuż przy bramie. Bezpośrednio za nimi, z ciągu muru obronnego wyrasta Baszta Zachodnia (XV wiek), została odbudowana w latach 2011/12, po zawaleniu się wiosną roku 1981 w wyniku silnej wichury i zaniedbań konserwatorskich. Jest to wieża zbudowana na podstawie czternastowiecznej czatowni półkolistej, którą w piętnastym wieku przebudowano zamykając jej wnętrze od strony miasta ceglanym murem, od podstawy aż do szczytu. Od strony zewnętrznej została wzniesiona z kamienia polnego. Ma ona trzy kondygnacje połączone systemem drabin, dwie górne w licu muru posiadają szczelinowe strzelnice, murowane cegłą. Szczyt baszty zwieńczony jest wysmukłym ceglanym hełmem a otaczający go ganek bojowy, nie posiada blank tylko płasko zakończony ceglany murek.

Dalej wzdłuż muru rozpościera się druga część plantów, które są usytuowane na dawnej fosie. Podążając przez nie, zwracamy uwagę na rozległe podmokłe tereny tuż za szosą, są to pozostałości bagien, które w średniowieczu opasywały miasto od strony zachodniej. W tym odcinku murów zachowały się również cztery czatownie półkoliste.

Następnie wychodzimy na przedpole potężnej Bramy Myśliborskiej (XV wiek), która góruje nad pobliskimi zabudowaniami. Jest to budowla dwustopniowa, w partii dolnej graniasta, w górnej ośmioboczna. Partia graniasta została zbudowana z kamieni o licu wykonanym z regularnych kwadratów granitowych. W tej partii znajduje się druga kondygnacja, która podzielona jest na dwa poziomy, z których pierwszy był zazwyczaj piętrem strzelniczym i zawierał pomieszczenia dla straży, drugi poziom, zakończony krenelażem i pomostem, był właściwym pokładem obronnym. Partie wieloboczne spełniały funkcje czysto obronne, zaś górne ich kondygnacje, łącznie z ostatnią platformą, pełniły rolę obserwacyjną dalekiego przedpola. Komunikacja między kondygnacjami odbywała się za pomocą drabin. Po obu stronach zewnętrznego przejazdu znajdują się murowane przypory, dociskające prowadnice brony. Przejazd bramny posiada od zewnątrz i wewnątrz kamienne łuki. Wewnątrz przejazdu po jednej stronie występują dwie płytkie nisze. Obok nisz, zachowało się skrzydło wrót, nabijanych metalowymi ćwiekami, które niegdyś broniło dostępu do wnętrza bramy. Do roku 1918 istniały jeszcze mury przedbramia Bramy Myśliborskiej, których resztki skuto rok później a obok w murze obronnym wykonano wjazd do miasta i przejście dla pieszych.

Po obejrzeniu Bramy Myśliborskiej wchodzimy w ulicę 9-Maja. Tuż u jej wylotu po prawej stronie znajduje się skromny narożny budynek z charakterystycznym portalem nad wejściem. W budynku tym mieścił się do XIX wieku Szpital św. Jerzego, w którym leczono tutejszych mieszczan, a po odkryciu leczniczego bagna, przeprowadzano tu pierwsze kąpiele borowinowe w solidnych dębowych baliach.

Podążamy dalej ul. 9-Maja w stronę Rynku. Dochodzimy do skrzyżowania, przy którym po prawej stronie znajduje się budynek apteki. Zwraca on na siebie uwagę zwieńczeniem szczytu, zakończonego rzędami blank, które nawiązują do obronnego charakteru miasteczka. Ze skrzyżowania ulic 9-Maja, Chojnickiej i Kościuszki rozpościera się przed nami piękny widok na cały skwer rynku miejskiego, w którego centrum stoi ratusz. Obchodzimy wokół rynek, podziwiając jego otoczenie. Przy fontannie ratuszowej kończymy naszą przechadzkę.

(opis z Przewodnika Turystycznego, " Miasto Gotyckich Wież i Bram", wyd 1-2014 rok)

Trasa szlaku na zamieszczonej mapce

Szlak pieszo spacerowy „żółty” - (3 km.), bierze początek od głównego przystanku PKS przy ul. Ceglanej. Z tego miejsca idziemy w kierunku Bramy Myśliborskiej, skręcając przed nią w prawo, podążamy w stronę jeziora Miejskiego. Następnie skręcamy w lewo i idziemy promenadą nad brzegiem jeziora w kierunku północnym, obserwując z prawej strony malowniczy krajobraz jeziora a z lewej, mury obronne miasteczka z, za których wyrastają czerwone dachy zabudowań. Po dojściu do wylotu ul. Wodnej idziemy dalej prosto pod murem miejskim, mijając usytuowane z lewej strony zabudowania dawnego uzdrowiska. Następnie wchodzimy do starego parku miejskiego kierując się w alejkę biegnącą wzdłuż brzegu jeziora. Alejka prowadzi do wąskiego mostku, pod którym przepływa rzeka Rurzyca. Po przekroczeniu rzeki idziemy promenadą obsadzoną szpalerem starych drzew, która biegnie w niedużej odległości od jeziora. Po lewej stronie znajduje się młody park a dalej zabudowania hali sportowej z kompleksem boisk. Idąc dalej dochodzimy do wylotu ul. Jeziornej, w którą skręcamy i dochodzimy do ul. Cmentarnej skręcając w lewo schodzimy nią w kierunku miasta, mijając od frontu budynek hali widowiskowo sportowej. Następnie dochodząc do skrzyżowania z ul. Mickiewicza, skręcamy w prawo, idąc wzdłuż płotu cmentarnego. Dochodzimy do furty cmentarnej, przez którą wchodzimy na cmentarz, udając się w kierunku zabytkowego grobowca z czerwonej cegły, od którego prowadzi alejka w prawo wiodąca do cmentarza wojennego, gdzie znajdują się groby żołnierzy zmarłych podczas II wojny światowej. Nad grobami góruje pomnik poświęcony ich pamięci. Następnie długą, prostą aleją cmentarną idziemy w kierunku wschodnim, dochodząc do skrętu w prawo, tu w niewielkiej odległości po lewej stronie, między grobami znajduje się pomnik z nazwiskami mieszczan, którzy zginęli podczas działań I wojny światowej. Dalej podążamy do głównej bramy cmentarnej mijając po prawej stronie zabytkową kaplicę. Po minięciu bramy wychodzimy ponownie na ul. Cmentarną i kierujemy się w stronę miasta. Po prawej stronie znajduje się budynek starego młyna, pod który od strony wschodniej wpływa rzeka Rurzyca. W budynku tym znajduje się muzeum miejskie, we wnętrzach, którego zapoznajemy się z historią miasteczka i regionu. Po zwiedzeniu ekspozycji ruszamy w prawo dochodząc do skrzyżowania ulic, po czym skręcamy w prawo wchodząc w ul. Al. Wolności. Tu idziemy promenadą wzdłuż murów obronnych, dochodząc do baszty Prochowej, dalej podążamy promenadą w kierunku bramy Chojnickiej. Kiedy do niej dojdziemy skręcamy w lewo wchodząc przez nią do miasta. Ulicą Chojnicką idziemy cały czas prosto dochodząc do Rynku. Tu kończymy wycieczkę.

(opis z Przewodnika Turystycznego, "Miasto Gotyckich Wież i Bram" wyd.1 - 2014 rok)

Trasa szlaku na zamieszczonej mapce